Waarom zijn jullie met Samobiel begonnen?

Ik werkte bij Syndesmo dat samen met zusterbedrijf &Morgen specialist is in [zakelijke] mobiliteit. Zo adviseren ze overheden en bedrijven over nieuwe en slimmere manieren van reizen. Ik stapte uit Syndesmo omdat ik praktischer en maatschappelijk relevanter bezig wil zijn. Samobiel naar Nederland halen, paste daar goed bij. Dat deed ik samen met &Morgen en andere partners waarbij &Morgen de belangrijkste aandeelhouder is van Samobiel. Ik noem het een social venture, die een maatschappelijk met een commercieel doel verbindt. Het boek van Geert Mak, ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’, is een prachtige weergave van hoe leefbaarheid en sociale cohesie op het platteland onder druk staan: wegtrekkende jongeren, vergrijzende ouderen, verdwijnende winkels en scholen. En steeds slechter OV. Samobiel wil de leefbaarheid van het platteland verbeteren door de bereikbaarheid van dorpen te verbeteren.

Wat doet Samobiel?

“Samobiel is een meerijdienst voor dorpsbewoners. Zij gebruiken hun eigen auto en wij brengen vraag en aanbod bij elkaar via een mobiele ‘dorpswebsite’. De bus rijdt op het platteland vaak 8 van de 10 ritten bijna leeg. Dat is in veel gevallen een niet bijster efficiënte manier van de besteding van belastinggeld. Dus wordt er bezuinigd en verdwijnen lijnen en haltes wat vaak tot nog minder reizigers leidt. Een neerwaartse spiraal. Wij denken dat het beter en goedkoper kan. Met de eigen auto en de eigen mobiele telefoon. Het werkt heel simpel. Je biedt of vraagt een rit aan via de besloten dorpswebsite en ontvangt een sms als iemand dezelfde kant op gaat of wil. Je kiest zelf of je samen de rit wil maken of niet en per rit betaal of ontvang je een kleine kilometervergoeding. Dat loopt via de site dus je hebt geen gedoe met contant geld. We kunnen die uitbetaling overigens ook collectief maken, voor bijvoorbeeld het opknappen van een speeltuin.”

Lastig begin gehad?

In Zweden werkte Samobiel al dus daar konden we op voortbouwen. Al in 2009 signaleerden bewoners van het Zweedse dorpje Tolg hetzelfde probleem van slechtere bereikbaarheid van het platteland. Als oplossing begonnen drie bewoners daar met ‘Mobilsamåkning’, ofwel ‘mobiel samen rijden’. De reacties waren positief, wat leidde tot aanvragen uit het hele land. De lokale werkgroep werd in 2011 omgevormd tot een bedrijf dat inmiddels in een tien-tal Zweedse dorpen actief is. Via via kwam ik in contact met Pepijn Klaassen, een Nederlander die in Zweden woont en aandeelhouder is van Mobilsamåkning. We bedachten dat dat dit ook in Nederland moet kunnen werken dus zijn we aan de slag gegaan. De Provincie Friesland had een subsidieregeling voor innovatieve oplossingen voor het platteland. Daar pasten we perfect in. De eerste pilots waren daarom in Friesland.

Hoe gaat het nu?

Van de eerste zeven pilotdorpen zijn er nog vijf over en zitten er alweer twee nieuwe dorpen in de pijplijn. Juist van de afvallers hebben we veel geleerd. Alles staat of valt met twee of drie lokale vrijwilligers die midden in het dorpsleven staan en zich inzetten om van Samobiel een succes te maken. En mensen blijken al heel veel zelf te regelen op het gebied van mobiliteit. Het sociale draagvlak in veel dorpen is gelukkig sterk. Mensen zien dan terecht de meerwaarde van een webapp en een afrekensysteem niet. Dat werkt soms zelfs eerder ontwrichtend op de bestaande informele systemen. In de huidige pilotdorpen zitten we echt nog in de opbouw- en activatiefase van Samobiel.

Wordt dit dé oplossing op het platteland?

Het verdwijnen van die bus is een autonome ontwikkeling. Samobiel is slechts een onderdeel van de nieuwe vervoersmix. Er is geen one size fits all maar simpele oplossingen als Samobiel zijn flexibel en goedkoop in te zetten op bepaalde plekken. In Friesland was er onder burgers veel terughoudendheid, vanuit de angst dat de overheid bij succes van Samobiel de bus die nog wel rijdt, zou schrappen. Mensen houden liever wat ze hebben, dan dat ze een stap naar voren doen. Dat leidt tot de busparadox: iedereen wil hem houden, maar niemand gebruikt hem. Om draagvlak te winnen moet je heel persoonlijk werk te gaan. In Ter Idzard, een dorp met 300 inwoners, zijn vrijwilligers bij iedereen aan de deur geweest. Dat werkt: we kregen een hoge respons op de enquête waarmee we de behoeftes peilden. Het draait niet alleen om vervoer, maar juist ook om sociaal contact. Onderzoek in Zweden toont aan dat de versterkte sociale cohesie als gevolg van vaker met elkaar meerijden als zeer waardevol wordt ervaren.

Noem eens wat getallen.

We zijn nog klein. Neem Haule in Sudwest-Fryslan, een dorp met 600 inwoners. We zijn daar in de herfst van 2016 gestart. Op termijn moet daar 10% gebruiker zijn van Samobiel. We zijn aardig op weg naar dat aantal. Op dit moment levert het nog te weinig gematchte ritten op, maar we zien nog steeds groei en ontwikkeling. Verandering kost tijd. Daar zijn we inmiddels wel achter.”

Hoe zie je Samobiel over 10 jaar?

We moeten nadenken over onze eigen rol: waar zijn we echt goed in? We zien de noodzaak voor een nieuw platform, met meer integratie met andere mobiliteitsdiensten: het totale Mobility-as-a-Service plaatje. We geloven heel erg in MaaS. Maar we zijn geen techbedrijf, dus het is bijvoorbeeld een goede vraag of we zelfstandig een nieuw platform moeten ontwikkelen. Dan kunnen we beter samenwerken met bijvoorbeeld een grote vervoerder of een overheidsinstantie. Een aantal vervoerders zoals EBS, Syntus en Transdev Connexxion timmert bijvoorbeeld goed aan de weg met innovatie op wat zij ‘de dunne lijnen’ noemen.
Mijn ideaal is dat Samobiel over tien jaar een duidelijke bijdrage aan bereikbaarheid en leefbaarheid van buitengebieden levert. Op zo groot mogelijke schaal. Kunnen we dat helemaal zelfstandig? Diep in mijn hart denk ik van niet.