Tugende is Swahili voor: ‘Laten we gaan!’ Het bedrijf biedt motoren aan als lease-to-own. Na circa anderhalf jaar zijn chauffeurs eigenaar van hun motorfiets. Ze kunnen dit doen van het geld dat ze normaal gesproken aan een grote eigenaar zouden betalen voor huur van hun voertuig. De wekelijkse betalingen aan Tugende liggen slechts 15-20% hoger dan de marktconforme huurprijs.

Wie dit proces doorkomt kan een gloednieuwe motorfiets uitkiezen. Na 19 maanden zijn de hoofdsom en rente afbetaald. Alle betalingen gaan op z’n Afrikaans: Via de mobiele telefoon. Na afloop van de lease is de chauffeur volledig eigenaar van de motor.

Dat creëert ten eerste de zekerheid dat het productiemiddel voor het verdienen van een leven en het helpen van je familie echt van jou is. Je pakt je toekomst terug van de grote verhuurders en neemt die in eigen handen.
Ten tweede: In Oeganda leeft tweederde van de bevolking van minder dan 10 euro per week. De gemiddelde motortaxi-chauffeur zet wekelijks circa 75 euro om. Hiervan gaat 25 euro op aan brandstof en onderhoud, en 25 euro aan het huren van de motorfiets. Wat resteert is een take-home inkomen van de laatste 25 euro voor de ondersteuning van een gezin. Wie tot Tugende toetreedt, betaalt 28 euro per week voor zijn fiets, maar is na 19 maanden volledig eigenaar. Vanaf dat moment verdubbelt de take-home winst naar 50 euro – een enorme stap voor de chauffeur en zijn gezin. Bovendien, de afbetaalde motorfiets is op zijn minst 750 euro waard. Veel bestuurders kiezen ervoor om te verkopen en het geld te investeren in grond, of een extra bron van inkomsten. Veel chauffeurs keren dan terug naar Tugende om het hele proces nogmaals te doorlopen.

Voor het kopen van een motor zijn de upfront kosten fors: 1300 euro. De meeste boda boda chauffeurs zijn daarom afhankelijk van het iedere dag weer huren van fietsen van grote verhuurders die ‘jouw’ fiets op elk moment aan iemand anders kunnen toebedelen. De werkzekerheid is laag, sparen lastig en er is geen begaanbaar pad naar financiële onafhankelijkheid en het opbouwen van eigen vermogen. Gewone kredietinstellingen weigeren boda boda-chauffeurs geld te lenen voor aanschaf van een motor: De kans dat een chauffeur eerder een dodelijk ongeval tegenkomt dan de laatste afbetaling is niet denkbeeldig.

Tugende begon ooit met één informele lening van een vaste klant aan zijn vaste chauffeur. Die lening maakte het de chauffeur mogelijk om eerst zijn eigen motor, en vervolgens voor zijn moeder grond te kopen, zodat ook zij kon stoppen met huren. Om deze manier van praktische, onderlinge hulp voor veel meer mensen beschikbaar te maken is Tugende opgericht. Inmiddels rijden 900 chauffeurs in het Tugende-programma en zijn er ruim 200 die reeds volledig terugbetaald hebben. Ook is hun kans op een verkeersongeval sterk gedaald. En een nieuw deelprogramma, Tugende VIP, gaat chauffeurs nu helpen meer klanten binnen te halen en vast te houden.

Tugende is een for-profit maatschappelijke onderneming. De potentiële winst en externe financierders maken het nemen van grotere risico’s mogelijk en garandeert de onafhankelijke positie ten opzichte van traditionele kredietinstellingen. Het team omvat momenteel 15 Oegandezen en 3 ‘internationals’. Michael Wilkerson is mede-oprichter en CEO. Behalve van een BA cum laude van Stanford en een MPhil van Oxford is hij ook de trotse bezitter van de ‘Unreasonable Man 2012’-award. En terecht: Het vereist tenslotte een behoorlijke portie onredelijkheid om zo’n initiatief van de grond te krijgen.